Yabancı Personel Çalışma İzin Türleri
Yabancı Personel Çalışma İzin Türleri 4817 sayılı Yabancıların çalışma izinleri hakkındaki kanunda Yabancı Personel Çalışma İzin Türlerini 4 başlık altında toplanmıştır. Bunlar Süreli Çalışma İzni, Süresiz Çalışma İzni, Bağımsız Çalışma İzni ve İstisnai Çalışma İzni türleridir.
SÜRELİ ÇALIŞMA İZNİ
Bakanlık tarafından uygun görüldüğü durumlarda ilk başvuruda en fazla 1 yıl süreyle alınabilir.
Süreli çalışma izni iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletme ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en fazla “bir yıl” süreyle verilmektedir.
Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra; aynı işyeri veya aynı işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma iznin süresi en fazla “iki yıl” daha uzatılabilir.
Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ancak bu defa dilediği işverenin yanında çalışmak üzere çalışma İzninin süresi en fazla “üç yıl” daha uzatılabilir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 27’nci maddesi uyarınca geçerli çalışma izinleri aynı zamanda ikamet izni yerine geçmektedir.
BAĞIMSIZ ÇALIŞMA İZNİ
Uzatmalarda aynı iş yerinde olmak kaydıyla +2 yıl, aynı iş yerinde 3 yılı tamamlayanlar ise aynı meslekte olmak kaydıyla +3 yıl başvuru yapılabilir.
Bağımsız çalışacak yabancılara Türkiye’de en az “beş yıl” kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları, yapacaklarını belirtikleri çalışmalarının ekonomik kalkınma açısından katma değer yaratması ve istihdam yaratması koşulu ile verilebilmektedir.
Bağımsız çalışma izni başvurusunun değerlendirilmesinde dikkate alınmak üzere; yabancının faaliyetinin, ulusal ekonomiye sağlayacağı katkı ve yabancının icra edeceği faaliyet için yeterli miktarda gelire sahip olduğunu kanıtlayan belgelerin de başvuruyla birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletilmesi gerekmektedir.
Bağımsız çalışma izni koşullarını karşılamayan yabancı şirket ortağı ve şirket sahiplerine süreli çalışma izni verilebilmektedir.
SÜRESİZ ÇALIŞMA İZNİ
Yabancıları koruma kanunu çerçevesinde verilmiş olan uzun süreli ikamet sahipleri, Türkiye’de en az 8 yıldır yasal olarak ikamet izni ile bulunanlar veya en az 8 yıldır yasal çalışma izni almış olanlar süresiz çalışma iznine başvurabilir.
Ülkeye belli bir katkı sağlayacak şekilde yatırım yapacak olan ve Türkiye’de en az 5 yıldır aralıksız ikamet edenler bağımsız çalışma iznine başvurabilir.
11/4/2014 tarihinden önce süresiz çalışma izni verilmiş olan yabancıların hakları saklı kalmak kaydıyla; 6458 sayılı Kanun uyarınca uzun dönem ikamet iznine sahip olanlar veya Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izni ile kalmış olan veya en az sekiz yıl kanuni çalışması olan yabancılara süresiz çalışma izni verilebilmektedir. (4817 sayılı Kanun md.6)
Süresiz çalışma izni verilen yabancılar, 6458 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinde belirtilen uzun dönem ikamet izninin sağladığı haklardan yararlanırlar.
Süresiz çalışma izni yabancının veya işvereninin talebiyle ya da 6458 sayılı Kanunun 45 inci maddesinde sayılan uzun dönem ikamet izninin iptalini gerektiren hallerde iptal edilir.
Süresiz çalışma izni alan yabancının çalıştığı işyerinin veya işyeri adresinin değişmesi halinde, Kanunun 18 inci maddesi uyarınca en geç on beş gün içerisinde durum Bakanlığımıza bildirilir. Bakanlık gönderilen bilgi ve belgelere göre mevcut süresiz çalışma izin belgesinde gerekli değişiklikleri yaparak ilgili mercilere bildirir.
Yabancı Personel Çalışma İzinlerinin Uzatılması
4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 5’inci maddesine göre; Süreli çalışma izni, hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilmektedir.
Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletme ve aynı meslekte çalışmak üzere çalışma izninin süresi iki yıl daha uzatılabilmektedir.
Üç yıllık (1+2) kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere, çalışma izninin süresi üç yıl daha kadar uzatılabilmektedir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu uyarınca uzun dönem ikamet iznine sahip olanlar veya Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izni ile kalmış olan veya en az sekiz yıl kanuni çalışması olan yabancılara, süresiz çalışma izni verilebilir.
Yabancı Personel Çalışma izninin uzatılabilmesi için çalışma izninin bittiği tarihten geriye doğru en fazla iki aylık sürede olmak kaydıyla, izin süresi sona ermeden uzatma başvurusunda bulunulması gerekmektedir.
Yabancı Personel Çalışma izninin süresinin bitiminden itibaren en geç on beş gün içinde yapılan uzatma başvuruları da değerlendirmeye alınmaktadır.
On beş günlük bu süreden sonra yapılan uzatma başvuruları, ilk defa başvuru yapan yabancılara uygulanan esaslara tabidir.
İSTİSNAİ ÇALIŞMA İZNİ
Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe; ulusal mevzuata aykırı davranmamak ve mesleki hizmetlere ilişkin mevzuata uymak kaydıyla, ilgili mercilerin görüşleri de dikkate alınmak suretiyle, statüleri aşağıda belirtilen yabancılara, bu Kanunda öngörülen sürelere tabi olmaksızın istisnai çalışma izini verilebilir.
- Türk vatandaşı ile evli olanlar,
- Yerleşmiş sayılan yabancılar,
- Yerleşmiş sayılan yabancıların çocukları,
- Türk vatandaşlığını kaybedenler,
- Rüşt yaşını doldurmadan Türkiye’ye gelerek eğitimini Türkiye’de tamamlayanlar,
- 2510 sayılı İskan Kanunu kapsamında olanlar,
- Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşları ile bunların eş ve çocukları,
- Büyükelçilik, konsolosluk ve uluslararası kuruluşların Türkiye’deki temsilciliklerinde görevlendirilenler ile eş ve çocukları,
- Bilimsel, kültürel ve sportif amaçlarla kısa süreli gelenler,
- Kilit personel niteliğindeki yabancılar,
- Türkiye’de bulunan büyükelçilik veya konsolosluklar bünyesinde faaliyet gösteren okullardaki yabancı öğretmeler, kültür kurumlarında görevlendirilenler ile din kurumlarında görev alacak yabancılar,
- Bir Türk vatandaşı ile olan evlilik birliği en az 3 yıl sürdükten sonra sona ermiş olmakla birlikte, Türkiye’de yerleşmiş olan yabancıların Türk vatandaşı eşinden olan çocukları,
- Türkiye’de doğan veya kendi millî kanununa, vatansız ise Türk mevzuatına göre rüşt yaşını doldurmadan Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de meslek okulu, yüksek okul veya üniversiteden mezun olan yabancılar,
- Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşları ile bu kişilerin Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşı olmayan eş ve çocukları,
- Kanunla yetki verilen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya ihale usulleriyle; mal ve hizmet alımı, bir işin yaptırılması veya bir tesisin işletilmesi işlerinde ayrıca, yapım ve her türlü inşaat işinde çalıştırılacak kilit personel niteliğindeki yabancılar,
- Bilimsel ve kültürel faaliyetler amacıyla bir ayı aşan ve sportif faaliyet amacıyla 4 ayı aşan süre ile geçici olarak Türkiye’ye gelecek yabancılar,
- İstisnai çalışma izinlerinin uzatılması ve iptali, Yönetmeliğin genel hükümlerindeki prosedüre tabidir. Ayrıca, istisnai çalışma izinleri, ilgili mesleki mevzuatın gereklerinin yerine getirilmediğinin tespit edilmesi halinde de iptal edilir. İstisnai çalışma izinlerinin verilmesi, iptali ve uzatılmasına ilişkin kararlar, ilgili mercilere iletilir.